Przy Centrum Przesiadkowym w Pszczynie można zobaczyć wystawę upamiętniającą lokalnych bohaterów, którzy podczas Marszu Śmierci ratowali więźniów obozu Auschwitz-Birkenau. Pomysłodawcą i inicjatorem wystawy jest Stanisław Janosz.Wystawa plenerowa „Marsz Śmierci, Pszczyńscy Sprawiedliwi” prezentuje historię o lokalnych bohaterach, którzy udzielili bezinteresownej pomocy kilku uciekinierom z marszu śmierci, jaki przeszli więźniowie niemieckiego nazistowskiego obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau przez miejscowości powiatu pszczyńskiego. - Co roku oddajemy należny hołd ofiarom Marszu Śmierci. Natomiast bardzo często zapominamy, o tych którzy z narażeniem swojego życia ratowali, bądź udzielali schronienia - mówi Stanisław Janosz, nauczyciel I LO im. Bolesława Chrobrego w Pszczynie. - W dniu dzisiejszym kiedy próbuje się tę historię przeinaczać, relatywizować, odwracać do góry nogami, przy należytym oddaniu hołdu ofiarom, chciałem też należycie zaakcentować honorowe postawy mieszkańców ziemi pszczyńskiej - dodaje pomysłodawca wystawy.

Pszczyńscy Sprawiedliwi to osoby nieżydowskiego pochodzenia, które udzielały bezinteresownej pomocy Żydom prześladowanym przez nazistowskie Niemcy. - Na tablicach znajduje się informacja, kto może być nazywany Sprawiedliwym, a także jakie warunki musi taka osoba spełnić, aby można ją określać takim mianem - tłumaczy Stanisław Janosz. Tytuł Sprawiedliwego wśród Narodów Świata to honorowe odznaczenie cywilne przyznawane przez Państwo Izrael na podstawie decyzji Instytutu Pamięci Męczenników i Bohaterów Holocaustu w Jerozolimie.

Główna idea przyświecająca stworzeniu plenerowej wystawy to zestawienie ze sobą dwóch stron tych tragicznych wydarzeń. Z jednej strony ofiar, a z drugiej świadka, który z narażeniem swojego życia udzielał pomocy, w tym schronienia. Celem wystawy była przede wszystkim edukacja, zarówno środowiska uczniowskiego, jak również podróżnych i społeczności żyjącej na ziemi pszczyńskiej.

Pamiątkowe tablice upamiętniające te tragiczne wydarzenia przedstawiają historię rodziny Godzków i Paszków z Brzeźc, Tenderów z Radostowic oraz Gertrudy Pustelnik z Poręby. Prezentują także ks. Stanisława Mazaka, który ratował Żydów na Wschodzie. Nie pochodził bezpośrednio z ziemi pszczyńskiej, jednak przechodząc na emeryturę zamieszkał u swojej pszczyńskiej rodziny, gdzie pozostał aż do śmierci. Został pochowany na cmentarzu św. Jadwigi w Pszczynie. - Musiałem odnaleźć kolejne pokolenia tych rodzin. Ten temat wciąż bardzo mocno żyje w ich domach. Pokazywali zdjęcia, dyplomy, medale i listy - opowiada autor wystawy. - Udało mi się dotrzeć do córki i syna państwa Tenderów z Radostowic. Ich syn doskonale pamięta mężczyznę, któremu jego rodzice ocalili życie - dodaje Stanisław Janosz.

Wystawa prezentuje jedynie niektóre historie pomocy niesionej przez ludzi z tego rejonu. - Na tablicach znalazło się tylko tych kilka nazwisk osób, których historie są udokumentowane w rozproszonych źródłach, a także zebrane w książkach. Mamy relację i pełną świadomość tego, że osób pomagających w trakcie marszu na naszej ziemi było dużo więcej - powiedział organizator wystawy. - Dlatego przed nami otwarte zdanie poszukiwania informacji, zbierania relacji, a następnie doprowadzenie do działań, które mogłyby poszerzyć grono Sprawiedliwych - podsumował Stanisław Janosz. Wystawę zorganizował powiat pszczyński.